Η Annette Hess μεγάλωσε στο Ανόβερο και σήμερα ζει στην Κάτω Σαξονία. Σπούδασε ζωγραφική, διακόσμηση εσωτερικών χώρων και, αργότερα, τεχνική σεναρίου. Δούλεψε ως δημοσιογράφος και βοηθός σκηνοθέτη, πριν αρχίσει την επιτυχημένη καριέρα της ως σεναριογράφος. Οι βραβευμένες και δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές της «Weissensee», «Ku’damm 56» και «Ku’damm 59» πιστεύεται ότι συνέβαλαν στην αναγέννηση της γερμανικής τηλεόρασης. Έχει αποσπάσει πολλά βραβεία, όπως το Grimme, το Βραβείο της Φρανκφούρτης και το Βραβείο της Γερμανικής Τηλεόρασης. Η πρόσφατη κυκλοφορία του μυθιστορήματός της Η διερμηνέας στη χώρα μας από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση της Αλεξάνδρας Παύλου, μας έδωσε την αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί.

Χρόνια σχεδίαζα να γράψω ένα μυθιστόρημα, πέρα από τα σενάρια που ετοίμαζα για τη δουλειά μου, όμως περίμενα μέχρι να βρω το κατάλληλο θέμα. Τα εγκλήματα των Ναζί ήταν πάντα στο μυαλό μου, ήθελα να γράψω κάτι για να τα κρατήσω στη μνήμη μου με κάποιον τρόπο και, όταν άκουσα τις ηχογραφήσεις από τις δίκες του Άουσβιτς (1963-1965), εντυπωσιάστηκα από μια Πολωνέζα διερμηνέα, έτσι γεννήθηκε η ιδέα για το βιβλίο μου.

Όπως οι περισσότεροι νέοι της γενιάς της, είναι ανυποψίαστη, δεν είχε ακούσει ποτέ της για το Άουσβιτς, επειδή οι περισσότεροι Γερμανοί της γενιάς του πολέμου δε μιλούσαν γι’ αυτό. Το μόνο που την ενδιαφέρει είναι να βρει σύζυγο και σπίτι, για να φτιάξει μια οικογένεια. Όμως επειδή είναι διερμηνέας, παίρνει μέρος στη δίκη, όπου συναρμολογεί το παρελθόν μαζεύοντας κομμάτι κομμάτι πληροφορίες. Έτσι, ανακαλύπτει και την ενοχή των γονιών της…

Είναι αδύνατο να πούμε σε λίγες προτάσεις τι συνέβη πραγματικά. Οι Γερμανοί έχτισαν πολλά στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Πολωνία, το πιο γνωστό από τα οποία είναι το Άουσβιτς, έφεραν με τη βία εκατομμύρια Εβραίους κι άλλους αιχμαλώτους και τους εκτέλεσαν με τον δολοφονικό μηχανισμό που είχαν εγκαταστήσει.

Ο Γίργκεν είναι ένας τυπικός άνδρας της εποχής του. Αν και προέρχεται από μια φιλελεύθερη οικογένεια, η αντίληψή του για τις γυναίκες είναι ότι πρέπει να μένουν στο σπίτι, να μαγειρεύουν και να φροντίζουν τα παιδιά και το νοικοκυριό. Η χειραφέτηση των γυναικών τη δεκαετία του ’60 βρισκόταν πολύ πίσω (κι ακόμα έχει δρόμο).

Οι γονείς της Εύας ήταν μέρος του μηχανισμού εξόντωσης – δε συμμετείχαν σε εκτελέσεις, όμως τέλεσαν μια σειρά από εγκλήματα και, όπως όλοι οι Γερμανοί του καιρού εκείνου, δούλεψαν για το καθεστώς. Ήταν, λοιπόν, ένοχοι – κάτι που δεν ήθελαν να παραδεχτούν, δεν ήθελαν να τους θυμούνται για τις άνομες πράξεις τους.

Διότι έχει εσωτερικά τραύματα. Ήταν παιδί την εποχή του πολέμου, κι επειδή ήταν μεγαλύτερη, είδε και κατάλαβε τι συνέβαινε στο Άουσβιτς, αλλά δεν της επιτράπηκε να μιλήσει. Ζούσε σε μια σιωπή καταδικαστική, έτσι επέλεξε να αρνηθεί αυτό το παρελθόν θάβοντάς το. Όμως, όπως λέω στο μυθιστόρημά μου, αυτό δε λειτούργησε, την αρρώστησε ψυχικά και την οδήγησε σε φοβερές πράξεις.

Όσο περισσότερα γνωρίζει, τόσο νιώθει την ευθύνη της και μια ανάγκη επανόρθωσης. Βρίσκει δύναμη μέσα από την πεποίθηση ότι η γενιά της πρέπει να θυμάται τι συνέβη• θέλει να σπάσει τη σιωπή.

Μετά τον πόλεμο, οι περισσότεροι Γερμανοί ήθελαν να κοιτάξουν μπροστά, προσπάθησαν να ανοικοδομήσουν τη χώρα και κατάφεραν αυτό που ονομάστηκε Wirtschaftswunder (οικονομικό θαύμα), όμως στη διάρκεια αυτής της προσπάθειας κατέπνιξαν οτιδήποτε θύμιζε το παρελθόν, τον πόλεμο, τα εγκλήματά τους, ήταν μια εποχή συλλογικής συγκάλυψης. Η «δεύτερη δίκη του Άουσβιτς» ήταν ένα σημαντικό ορόσημο στη γερμανική πολιτιστική προσπάθεια επαναδιαπραγμάτευσης του παρελθόντος.

Έχω παρακολουθήσει τη σχετική διαδικασία στην περίπτωση της μητέρας μου, η οποία αποτέλεσε την έμπνευση για τον χαρακτήρα της Εύας, διότι προέρχεται από κείνη τη γενιά. Της ήταν δύσκολο να αποδεχτεί ό,τι είχε συμβεί, τα γεγονότα την είχαν συγκλονίσει. Έπειτα από καιρό, δραστηριοποιήθηκε στην προσπάθεια αποκατάστασης της μνήμης.

Είμαι της γνώμης ότι το παρελθόν μπορεί να μας διδάξει καλύτερα. Όταν ζεις σε μια κατάσταση λήθης και κινδύνου, είναι δυσκολότερο να αντιδράσεις με έναν υπεύθυνο και λογικό τρόπο.

Οι παλιότερες γενιές είναι καλά πληροφορημένες, μάθαμε για όλα αυτά στο σχολείο κι από άλλες πηγές. Όμως τα νέα παιδιά, όπως οι κόρες μου, που είναι είκοσι χρονών, πρέπει να ακούσουν ξανά και ξανά όλα τα τρομερά που είναι ικανοί οι άνθρωποι να κάνουν. Σύμφωνα με μια έρευνα, το 40% των νέων δεν έχει ακούσει για το Άουσβιτς – κι αυτό είναι ένα στατιστικό στοιχείο πολύ επικίνδυνο.

Θεωρώ ότι ένα μεγάλο κομμάτι αυτής της λογοτεχνίας είναι, ας πούμε, ηδονοβλεπτικό, είναι γραμμένο στο ύφος των ιστοριών τρόμου, αποσκοπώντας στην ικανοποίηση των κατώτερων ενστίκτων του κοινού. Εγώ προσπάθησα να γράψω ένα βιβλίο που αφορά περισσότερο τα γεγονότα και το πώς οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας μπορούν να γίνουν εγκληματίες εξαιτίας του φόβου, της άγνοιας και του εγωισμού.

Η δημοσιογραφία καλύπτει ένα μικρό κομμάτι της δουλειάς μου• η σεναριογραφία είναι το κύριο επάγγελμά μου κι αυτή υποστηρίζει τον τρόπο που γράφω: γνωρίζω πώς να κάνω έρευνα κι ελπίζω ότι γνωρίζω πώς να αφηγηθώ μια ιστορία.

Είναι απερίγραπτη η χαρά μου για όλη αυτή την προσοχή που μου δόθηκε, επειδή είναι πολύ σημαντικό για μένα να μιλώ για θέματα που με ενδιαφέρουν πραγματικά, όπως ο ρατσισμός, η καταπίεση, το μίσος. Ο Έλληνας εκδότης μού έγραψε ένα θαυμάσιο γράμμα εκφράζοντας το ενδιαφέρον του για το βιβλίο και η βαθιά κατανόησή του για την ιστορία της Εύας με συγκίνησε βαθιά.